Yapay Zeka ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

UNESCO, Yapay Zeka ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği (Artificial Intelligence and Gender Equality) başlıklı bir rapor yayınladı. Çeşitli araştırmalarda ortaya konulduğu üzere, cinsiyet önyargısı başta eğitim veri setlerinde olmak üzere birçok yapay zeka veri setinde yer almaktadır. Dahası algoritmalar ve yapay zeka teknolojisine sahip cihazlar, zararlı cinsiyet klişelerini yayma ve bunları pekiştirme potansiyeline sahiptir. Örneğin, Amazon’un Alexa’sı ve Apple’ın Siri‘si gibi dijital ses asistanlarının kadın isimlere ve ses tonuna sahip olması tesadüf değildir. Bu asistanlar itaatkar olacak şekilde tasarlanmış bir ‘kişiliği’ ifade etmektedir. Yapay zekanın hayatımızdaki yeri ve kapsamı ses asistanlarından çok daha geniştir. Gerçekten de yapay zeka teknolojisinden sağlıktan turizme pek çok alanda faydalanılmaktadır. Yapay zekanın toplumdaki yaygın kullanımı beraberinde bazı sorunları da getirmiştir. Örneğin, yapay zeka teknolojisindeki (algoritmalardaki) cinsiyet önyargısı nedeniyle daha fazla kadın ekonomik, politik ve sosyal yaşamda geri planda ve hatta işsiz kalma riskiyle karşı karşıyadır. Nitekim IMF ve Kadın Politika Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan araştırmalarda, iş otomasyonu nedeniyle işten çıkarılma ihtimalinin kadın çalışanlarda erkek çalışanlara göre daha yüksek olduğu ortaya konulmuştur.

Rapor, genel olarak yapay zekanın toplumda cinsiyet eşitsizliğine yol açtığına değinmişse de; yapay zekanın toplumsal cinsiyet eşitliğini güçlendirecek bir potansiyeli olduğuna da dikkat çekmiştir. Buna örnek olarak, kadınların yapay zeka destekli işe alım yazılımları tarafından ayrımcı uygulamalara maruz kalma ihtimali olduğu gibi; işverenlerin işyerindeki iş gücü çeşitliliğini artırmak amacıyla iş ilanlarında yapay zeka destekli cinsiyet kodlayıcılarından yararlanabildiği gösterilmiştir.

Rapor temelinde özel sektörde faaliyet gösteren kurumları hedef alsa da, sunulan öneriler özel sektörün yanı sıra kamu kurum ve kuruluşları ile sivil topluma da rehber olacak niteliktedir. Raporla ulaşılması hedeflenen amaçlar ise şu şekilde sıralanmıştır;
-YZ cihazlarında, veri setlerinde ve algoritmalarda bulunan yerleşik cinsiyet önyargılarının üstesinden gelinmesi,
-Teknoloji sektöründe faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların idari ve teknik birimlerindeki görevli kadın temsilci sayısının artırılması,
-Teknoloji sektörü için güçlü ve cinsiyetleri ayrımı gözetmeyen YZ ilkeleri, yönergeleri ve etik kurallarının oluşturulması.

Raporun tamamına aşağıdan ulaşabilirsiniz.