Günümüzde Google, Amazon, Facebook ve Apple gibi büyük teknoloji (“Big Tech“) firmaları dijital dünyada hakimiyeti ele geçirmiş durumdalar. Dijital pazarda tekelleşen Big Tech firmalarına karşı dünya çapında birtakım aksiyonlar alındığı gözlenmektedir. Örneğin Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konsey’ine sunulan Dijital Piyasalar Yasası (“The Digital Markets Act” ) ‘nda yer verilen “Gatekeeper” kavramı ile Big Tech firmalarına birtakım yükümlülükler getirilmiştir. Hükümetler, Big Tech firmalarının durumunu düzenleyen yeni yasal düzenlemeler getirmenin yanı sıra yargı yoluna da başvurmaktadırlar. Bu doğrultuda özellikle Aralık ayı, büyük teknoloji şirketleri için oldukça zor geçmiştir. Federal Ticaret Komisyonu Facebook’a karşı soruşturma başlatırken; ABD’de eyelet savcıları bir araya gelerek Google’a karşı üçüncü antitröst davasını açmıştır. Yaşanan gelişmeler ışığında bu hafta kaleme aldığım yazının konusu, Google Facebook ve Apple’ a rekabet kurallarına uymadıklarından bahisle açılan davalar hakkındadır.
Google bir süredir ABD’de gerek siyasetçiler gerekse tüketici hakları savunucuları ve akademisyenler tarafından rekabet kurallarını ihlal etmekle suçlanmaktadır. Söz konusu iddialara göre, Google rekabeti engelleyerek reklam alanındaki tekelini korumak ve kârını arttırmak için rekabet karşıtı uygulamalara başvurmaktadır. ABD Adalet Bakanlığı, Google’ın ABD’deki tüm genel arama motoru faaliyetlerinin yüzde 90’ını ve mobil cihazlardaki arama faaliyetlerinin yüzde 95’ini gerçekleştirdiğini ifade etmiştir. Geçtiğimiz Ekim ayında 11 eyaletin bir arada Google’a karşı adil rekabete aykırı kararları nedeniyle dava –son 20 yıldır rekabetin korunması amacıyla açılan en önemli dava– açmasının ardından, geçen hafta 35 eyelet savcısı daha bir araya gelerek Google’a karşı üçüncü antitröst davasını açmıştır. Colorado Başsavcısı Phil Weiser, Google’ın internet reklamlarında tekel gücünü kullanarak tüketicileri rekabetin onlara sunduğu daha kaliteli hizmetten ve iyi gizlilik politikalarından mahrum bıraktığını; reklam verenlerin ise daha yüksek fiyatlar nedeniyle mağdur edildiğini iddia etmiştir. Davacı eyaletler, söz konusu davanın Adalet Bakanlığının Ekim’de Google aleyhinde açtığı “tekelleşme” davasıyla birleştirilmesi talebinde bulunmuştur.
Rekabet kurallarını ihlal ettiği suçlamasıyla yüzleşen yalnızca Google değildir. Federal Ticaret Komisyonu (FTC) bu ayın başında Facebook’a karşı yasadışı tekelleşme davası açmıştır. FTC’nin dava açma nedeni, Facebook’un rekabet oluşturacak start-up’ları ve firmaları satın alarak ilerideki rekabet ortamını engellemesidir. Gerçektende Facebook kurulduğu günden bu yana 90’ın üzerinde şirketi satın almıştır. Bu satın almalar arasında en meşhur olanlar ise şüphesiz 2012 yılında 1 milyar dolara satın aldığı Instagram ve 2014 yılında 19 milyar dolara satın aldığı WhatsApp’tir. FTC’nin iddiasına göre, Facebook sosyal ağ hizmetlerindeki tekeline yönelik tehditleri ortadan kaldırmak için sistematik bir strateji uygulamaktadır. Örneğin, Instagram ve WhatsApp gibi ileride rekabet etme ihtimali bulunan şirketler ile adil şekilde rekabet etmek yerine onları satın almayı tercih etmektedir. Bu davranış biçimi ise tüketicilere sosyal ağ platformlarında hesap oluşturma konusunda çok az seçenek sunmakta ve reklam verenleri rekabetin faydalarından mahrum bırakmaktadır. FTC’nin internet sitesinde yer alan verilere göre, Facebook sadece geçen yıl 70 milyar dolardan fazla gelir ve 18.5 milyar dolardan fazla kar elde etmiştir. Ayrıca, Facebook’un uygulama arayüzlerini (API) diğer sosyal ağ hizmetleriyle bağlantı kurmaktan veya bunları teşvik etmekten kaçınmaları koşuluyla üçüncü taraf uygulamaların kullanımına sunduğu da mevcut iddialar arasındadır. Örneğin 2013 yılında Twitter, kullanıcılarının kısa video çekerek paylaşmasına olanak tanıyan Vine uygulamasını başlatmıştır. Bunun üzerine Facebook, Vine kullanıcılarının Facebook üzerinden arkadaşlarına erişmesine izin veren API’yi devre dışı bırakmıştır.
Son olarak, Apple da benzer iddialarla yüzleşmektedir. Apple uygulama mağazası pazarında hakim bir konumda olmakla birlikte, iOS cihazlarındaki yazılım uygulamalarının dağıtımında da tekel gücüne sahiptir. Apple’a karşı açılan en önemli davalardan biri Epic Games’in açmış olduğu davadır. Davaya konu olaya göre, Epic Games geliştirdiği Fortnite oyununa yeni bir ödeme yöntemi eklemiş ve bu yüzden Apple Fortnite’ı uygulama mağazalarından (App Store) kaldırma kararı almıştı. Zira Fortnite’a gelen yeni ödeme yöntemi, Apple’ın satışlardan aldığı yüzde 30‘luk komisyonu ortadan kaldırır nitelikteydi. Daha sonra Apple, Epic Games’in tüm geliştirici hesaplarını kapatma ve Epic Games’i iOS ve Mac geliştirme araçlarından çıkarma kararı da almıştır. Fortnite oyuncularının %63’ünün oyunu iOS üzerinden oynadığını belirten Epic Games Apple’a karşı rekabet kurallarını ihlal ettiği gerekçesi ile dava açmıştır. Epic Games, Apple’ın, oyun ve uygulama geliştiricileri ortaya koydukları yazılımlarda yalnızca App Store’a bağımlı kılması ve uygulama içi satın alımlarda “tekel” komisyonları alması bakımından “pazar gücünü kötüye kullandığını” iddia etmiştir. Mahkeme Apple’ı, Fortnite’ı App Store’dan kaldırması bakımından haklı bulurken; geliştirici hesaplarını kapatması hususunda haksız bulmuştur. Rekebet konusundaki iddialara ilişkin henüz bir karar verilmemekle birlikte bir sonraki duruşmanın Mayıs 2021‘de olcağı belirtilmiştir.
ABD’deki “Dijital Pazarda Rekabet Ilişkin Soruşturmalar” hakkında detaylı bilgi sahibi olmak isterseniz ABD Temsilciler Meclisi’nin raporunu okuyabilirsiniz.
CODEƎRA 
1 comment